رشد صنعتی و عوامل مؤثر بر آن در ایران

تخفیف ویژه

چکیده

رشد اقتصادی از اساسی‌ترین سیاست‌های کلان هر کشور و از دغدغه‌های اساسی کشور ایران، به ویژه در دهه‌ی اخیر بوده است. این موضوع به وضوح در اسناد بالادستی کشور تبلور یافته و به عنوان مثال دستیابی به رشد اقتصادی 8 درصدی از اهداف اساسی برنامه‌ی چهارم و پنجم توسعه و به عبارتی دهه‌ی اول اجرایی شدن سند چشم‌انداز کشور در افق 1404 است. این در حالی است که رشد اقتصادی مستلزم رشد بخش‌های اقتصادی است و در این میان بخش صنعت به عنوان محور رشد اقتصادی کشور از این قاعده مستثنی نیست. از این‌رو مطالعات متعددی کوشیده‌اند رشد صنعتی را از زوایای متعدد مورد بررسی قرار دهند اما با این وجود مطالعه رشد صنعت برحسب فعالیت‌های تشکیل‌دهنده آن موضوعی است که کمتر در ادبیات این حوزه و به ویژه در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. از این‌رو پژوهش حاضر با هدف اندازه‌گیری رشد صنعت و عوامل موثر بر آن طراحی شده است. در همین راستا در این مطالعه رشد صنعت با روش اندازه‌گیری برچ و دو معیار اشتغال و ارزش‌افزوده و سه رویکرد رشد انتهای دوره نسبت به ابتدای دوره، متوسط رشد طی دوره و رشد سالانه اندازه‌گیری شده است. عوامل موثر بر رشد نیز در گروه‌های پنج‌گانه ویژگی‌های بنگاه، ویژگی‌های صنعت، ویژگی‌های مخارج، ویژگی‌های نیروی‌انسانی و ویژگی‌های محیطی تقسیم‌بندی شده‌اند. با استفاده از مدل اقتصاد سنجی داده‌‌های مقطعی و پانل[1] دیتا نتایج این پژوهش نشان دهنده‌ی آن است که رشد صنعت پدیده‌ای است که می‌توان آن را با عوامل تأثیرگذار مشخص، تبیین نمود. در این راستا عوامل شش گانه صادرات، سطح تکنولوژی، سودآوری، آموزش ‌عالی کارکنان، نحوه مالکیت صنایع و سرمایه‌گذاری به عنوان عمده‌ترین عوامل تأثیرگذار بر رشد صنایع تولیدی ایران شناسایی گردیدند. از این‌رو و از حیث سیاست‌گذاری با تهییج عوامل مذکور می‌توان زمینه را برای رشد صنایع تولیدی ایران و در نتیجه رشد اقتصادی کشور فراهم نمود.

واژگان کلیدی: صنایع تولیدی ایران، رشد صنعت، معیار اشتغال، معیار ارزش‌افزوده، مدل رگرسیونی داده های پانل دیتا.

فهرست مطالب

عنوان                                                       صفحه

1. فصل اول: کلیات پژوهش. 1

1-1- مقدمه3

1-2- بیان مسئله‌ی پژوهش. 7

1-3- ضرورت انجام پژوهش. 8

1-4- اهداف پژوهش. 8

1-5- فرضیه‌های پژوهش. 9

1-6- قلمرو پژوهش. 10

1-7- داده‌های پژوهش. 18

1-8- روش انجام پژوهش. 19

1-9- تعریف مفاهیم و اصطلاحات20

1-10- کاربرد نتایج پژوهش. 25

1-11- ساختار پژوهش. 26

1-12- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری. 27

2. فصل دوم: مبانی نظری. 28

2-1- مقدمه30

2-2- مفهوم شناسی صنعت. 31

2-3- ویژگی‌های صنعت و اهمیت آن در توسعه‌ی اقتصادی. 32

2-4- مبانی نظری: رشد صنعت و عوامل موثر بر آن36

2-4-1- مبانی نظری عوامل درونی موثر بر رشد صنعت. 37

2-4-2- مبانی نظری عوامل بیرونی موثر بر رشد صنعت. 47

2-5- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری. 53

3. فصل سوم: سابقه تحقیق. 56

3-1- مقدمه58

3-1- مروری بر مطالعات انجام شده در خارج کشور58

3-2- مروری بر مطالعات انجام شده در داخل کشور68

3-3- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری. 79

4. فصل چهارم: روش انجام پژوهش. 88

4-1- مقدمه90

4-2- توصیف داده‌ها و نحوه‌ی جمع‌آوری آن‌ها90

4-3- معرفی متغیرهای مورد بررسی. 91

4-3-1- متغیر وابسته (رشد صنایع)92

4-3-2- متغیرهای مستقل95

4-4- داده‌ها و محدودیت‌های آن‌ها112

4-5- مدل تحقیق. 115

4-6- ابزار و روش تجزیه و تحلیل داده‌ها118

4-7- الگوی اقتصاد سنجی داده‌های تابلویی. 118

4-7-1- جزء ثابت مشترک. 120

4-7-2- مدل اثرات ثابت. 120

4-7-3- مدل اثرات تصادفی. 121

4-7-4- آزمون‌های تشخیصی در روش داده‌های تابلویی. 122

4-8- داده‌های مقطعی و آزمون‌های اقتصادسنجی. 125

4-8-1- هم‌خطی. 126

4-8-2- خودهمبستگی. 127

4-8-3- واریانس ناهمسانی. 129

4-9- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری. 130

5. فصل پنجم: مدل، یافته‌ها و تحلیل آن‌ها132

5-1- مقدمه134

5-2- نتایج حاصل از محاسبه‌ی رشد صنایع135

5-3- تخمین عوامل موثر بر رشد صنایع136

5-3-1- تخمین مدل و آزمون‌های اقتصاد سنجی. 137

5-4- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری. 161

6. فصل ششم: جمع‌بندی، نتیجه‌گیری و سیاست‌های پیشنهادی. 162

6-1- مقدمه164

6-2- مروری بر نتایج و جمع‌بندی. 164

6-3- محدودیت‌های پژوهش. 167

6-4- سیاست‌های پیشنهادی168

6-5- پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آتی. 168

7. پیوست‌ شماره یک. 170

8. پیوست شماره دو178

واژه‌نامه186

منابع فارسی. 190

منابع انگلیسی. 196